ADW. MARLENA HERMAN

ADWOKAT OLEŚNICA

ul. Rynek 42-44, 56-400 Oleśnica

adw.marlenaherman@gmail.com

+48 609 536 980

adw. Marlena Herman

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która budzi wiele pytań i emocji, szczególnie gdy w grę wchodzą relacje rodzinne oraz majątek pozostawiony przez zmarłego. W Oleśnicy, podobnie jak w innych polskich miastach, sprawy o zachowek są częstym przedmiotem postępowań sądowych. Celem niniejszego artykułu jest kompleksowe omówienie zagadnienia zachowku, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki dochodzenia roszczeń w kontekście Oleśnicy. Wyjaśnimy, czym dokładnie jest zachowek, komu przysługuje, jak prawidłowo obliczyć jego wysokość, jakie kroki należy podjąć, aby go skutecznie dochodzić, a także jakie są możliwości obrony przed roszczeniami oraz kiedy ulegają one przedawnieniu. Poruszymy również kwestie związane z najnowszymi zmianami w przepisach, aby dostarczyć aktualnej i praktycznej wiedzy każdemu, kto styka się z problematyką dziedziczenia i roszczeń z tytułu zachowku.

Co to jest zachowek i komu przysługuje w oleśnicy?

Zachowek jest fundamentalnym instrumentem ochrony najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali darowizny uszczuplające ich potencjalny udział spadkowy. Prawo do zachowku ma na celu zapewnienie im minimalnej części wartości majątku, który odziedziczyliby, gdyby dziedziczenie odbywało się na zasadach ustawowych. Zrozumienie, komu dokładnie i w jakich okolicznościach należy się zachowek Oleśnica jest kluczowe dla ochrony swoich praw.

Instytucja zachowku uregulowana jest w polskim kodeksie cywilnym, w księdze czwartej zatytułowanej „Spadki”. Jej głównym celem jest zabezpieczenie interesów majątkowych osób najbliższych spadkodawcy, które z różnych przyczyn (np. wskutek sporządzenia przez spadkodawcę testamentu na rzecz innych osób lub dokonania za życia znacznych darowizn) nie dziedziczą lub dziedziczą w stopniu mniejszym, niż wynikałoby to z ich ustawowego udziału spadkowego.

Uprawnionymi do zachowku są ściśle określone osoby:

• Zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki itd.).
• Małżonek spadkodawcy.
• Rodzice spadkodawcy, ale tylko w sytuacji, gdyby dziedziczyli z ustawy (czyli gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych).

Ważne jest, aby pamiętać, że nie każdy członek rodziny ma prawo do zachowku. Na przykład rodzeństwo spadkodawcy nie jest uprawnione do zachowku, nawet jeśli dziedziczyłoby ustawowo. Prawo to przysługuje jedynie osobom, które byłyby powołane do spadku z ustawy, gdyby nie testament lub darowizny.

Istnieją jednak sytuacje, w których pomimo przynależności do kręgu uprawnionych, osoba nie otrzyma zachowku. Dzieje się tak, gdy osoba uprawniona: 1. Została skutecznie wydziedziczona przez spadkodawcę w testamencie z przyczyn wskazanych w kodeksie cywilnym (np. uporczywe postępowanie wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego). 2. Została uznana za niegodną dziedziczenia. 3. Zrzekła się dziedziczenia za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego. 4. Otrzymała od spadkodawcy darowiznę lub zapis o wartości równej lub wyższej niż należny jej zachowek. W przypadku otrzymania świadczenia o mniejszej wartości, może domagać się uzupełnienia zachowku. W kontekście Oleśnicy, podobnie jak w całym kraju, sprawy o zachowek często dotyczą nieruchomości, co może komplikować ustalenie wartości masy spadkowej i samego roszczenia.

Jak obliczyć wysokość zachowku w Oleśnicy?

Prawidłowe obliczenie wysokości należnego zachowku jest jednym z najtrudniejszych etapów dochodzenia tego roszczenia. Wymaga ono nie tylko znajomości przepisów, ale także umiejętności ustalenia wartości poszczególnych składników majątku, w tym nieruchomości położonych w Oleśnicy, których ceny mogą podlegać lokalnym wahaniom rynkowym. Błędne wyliczenie może prowadzić do niepowodzenia w sądzie lub uzyskania niższej kwoty niż należna.

Wysokość zachowku co do zasady wynosi połowę (1/2) wartości udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu, gdyby dziedziczył na podstawie ustawy. Jednakże, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, zachowek wynosi dwie trzecie (2/3) wartości tego udziału. Ustalenie, czy osoba jest trwale niezdolna do pracy, często wymaga opinii biegłego lekarza.

Podstawą do obliczenia konkretnej kwoty zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku. Proces ten jest wieloetapowy i wymaga precyzji.

Kluczowe etapy ustalania substratu zachowku

Aby prawidłowo ustalić substrat zachowku, należy wykonać następujące kroki: 1. Ustalenie czystej wartości spadku: Jest to wartość wszystkich aktywów wchodzących w skład spadku (np. nieruchomości, w tym te położone w Oleśnicy, ruchomości, środki pieniężne, wierzytelności) po odjęciu długów spadkowych. Do długów spadkowych nie zalicza się jednak zapisów zwykłych i poleceń, a także długów wynikających z roszczeń o zachowek. 2. Doliczenie wartości darowizn i zapisów windykacyjnych: Do czystej wartości spadku dolicza się wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę (z pewnymi wyjątkami, np. drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych, czy darowizn dokonanych na ponad 10 lat przed otwarciem spadku na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku) oraz wartość zapisów windykacyjnych. Celem tego doliczenia jest uwzględnienie majątku, który wyszedł z masy spadkowej jeszcze za życia spadkodawcy lub w chwili jego śmierci w sposób uprzywilejowany. Po zsumowaniu czystej wartości spadku oraz podlegających doliczeniu darowizn i zapisów windykacyjnych, otrzymujemy substrat zachowku. Od tej wartości oblicza się następnie udział spadkowy, który przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Mnożąc ten udział przez odpowiedni ułamek (1/2 lub 2/3), uzyskujemy kwotę należnego zachowku. W praktyce, wycena składników majątku, zwłaszcza nieruchomości (np. mieszkań, domów czy działek w Oleśnicy i okolicach), może być źródłem sporów. Wartość tę ustala się według stanu z chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), ale według cen z chwili ustalania zachowku (czyli najczęściej z daty orzekania przez sąd). W przypadku braku zgody między stronami co do wartości, konieczne może być powołanie biegłego rzeczoznawcy majątkowego. Trzeba też pamiętać, że na poczet zachowku zalicza się darowizny otrzymane przez uprawnionego od spadkodawcy oraz zapisy windykacyjne uczynione na jego rzecz.

Jak dochodzić zachowku w Oleśnicy: postępowanie krok po kroku

Dochodzenie roszczenia o zachowek, gdy spadkobiercy testamentowi lub obdarowani nie chcą go dobrowolnie wypłacić, wymaga podjęcia formalnych kroków prawnych. Proces ten może być złożony, dlatego warto znać jego poszczególne etapy, aby skutecznie zabezpieczyć swoje interesy w sprawach dotyczących spadek Oleśnica i związanych z nim roszczeń.

Pierwszym krokiem, który zawsze warto rozważyć, jest próba polubownego rozwiązania sporu. W tym celu należy wystosować do osoby zobowiązanej do zapłaty zachowku (najczęściej spadkobiercy testamentowego lub obdarowanego) pisemne wezwanie do zapłaty. Wezwanie powinno precyzyjnie określać żądaną kwotę, podstawę roszczenia oraz termin zapłaty. Często już na tym etapie udaje się osiągnąć porozumienie.

Jeśli wezwanie do zapłaty okaże się bezskuteczne, konieczne staje się skierowanie sprawy na drogę sądową poprzez złożenie pozwu o zachowek. Pozew wnosi się do sądu rejonowego lub okręgowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (jeśli mieszkał w Polsce) lub ze względu na położenie majątku spadkowego. Dla spraw z Oleśnicy właściwy będzie Sąd Rejonowy w Oleśnicy, chyba że wartość przedmiotu sporu przekracza próg właściwości sądu okręgowego.

Pozew o zachowek powinien zawierać:

• Dokładne oznaczenie stron postępowania (powoda – osoby dochodzącej zachowku, oraz pozwanego – osoby zobowiązanej do zapłaty).
• Precyzyjnie określone żądanie, tj. kwotę zachowku wraz z odsetkami.
• Uzasadnienie faktyczne i prawne roszczenia, w tym wykazanie uprawnienia do zachowku, przedstawienie sposobu jego obliczenia oraz wskazanie dowodów na poparcie swoich twierdzeń (np. odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy, odpis aktu małżeństwa lub urodzenia potwierdzający pokrewieństwo, testament, umowy darowizn, dokumenty dotyczące wartości majątku).

Postępowanie sądowe może obejmować wymianę pism procesowych, przesłuchanie świadków, a także powołanie biegłych, np. do wyceny nieruchomości. Sprawa kończy się wydaniem wyroku, który po uprawomocnieniu stanowi podstawę do ewentualnej egzekucji komorniczej, jeśli pozwany nadal nie uiści zasądzonej kwoty.

Obrona przed roszczeniem o zachowek: możliwe strategie

Osoba, przeciwko której skierowano roszczenie o zachowek, nie zawsze jest bezbronna. Istnieje kilka strategii obronnych, które można podjąć, aby zakwestionować zasadność lub wysokość żądania. Kluczowe jest tu dogłębne zrozumienie przepisów regulujących prawo spadkowe Oleśnica i skrupulatna analiza stanu faktycznego sprawy.

Podstawową linią obrony może być kwestionowanie samego uprawnienia powoda do zachowku. Można na przykład dowodzić, że osoba dochodząca zachowku została skutecznie wydziedziczona przez spadkodawcę, zrzekła się dziedziczenia, została uznana za niegodną dziedziczenia, bądź nie należy do kręgu osób uprawnionych. Skuteczne wydziedziczenie wymaga wskazania w testamencie jednej z ustawowych przyczyn, takich jak uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Kolejną strategią jest wykazanie, że roszczenie o zachowek zostało już zaspokojone. Może to nastąpić poprzez udowodnienie, że uprawniony otrzymał od spadkodawcy darowizny lub zapisy windykacyjne, których wartość pokrywa należny mu zachowek w całości lub w części. Ważne jest precyzyjne ustalenie wartości tych świadczeń i ich zaliczenie na poczet zachowku.

Można również kwestionować wysokość żądanego zachowku poprzez podważanie sposobu jego obliczenia. Spór może dotyczyć np. wartości poszczególnych składników masy spadkowej (zwłaszcza nieruchomości), nieprawidłowego ustalenia substratu zachowku (np. poprzez pominięcie długów spadkowych lub doliczenie darowizn, które nie podlegają zaliczeniu). W takich sytuacjach często konieczne jest przedstawienie własnych wycen lub wnioskowanie o powołanie biegłego sądowego.

W wyjątkowych przypadkach można powołać się na zasady współżycia społecznego (art. 5 Kodeksu cywilnego), argumentując, że żądanie zachowku w konkretnych okolicznościach stanowi nadużycie prawa. Jest to jednak argument stosowany przez sądy niezwykle rzadko i ostrożnie. Ponadto, w trudnej sytuacji materialnej zobowiązanego, sąd może rozłożyć zasądzony zachowek na raty lub odroczyć termin jego płatności, co nie niweczy samego roszczenia, ale ułatwia jego spłatę.

Przedawnienie roszczeń o zachowek: terminy i zasady

Roszczenia o zachowek, podobnie jak wiele innych roszczeń cywilnoprawnych, ulegają przedawnieniu. Oznacza to, że po upływie określonego w ustawie terminu, osoba zobowiązana do zapłaty zachowku może uchylić się od jego zaspokojenia, podnosząc zarzut przedawnienia. Dlatego tak ważne jest, aby osoby uprawnione do zachowku działały bez zbędnej zwłoki, a w razie wątpliwości skonsultowały się z adwokat spadkowy Oleśnica.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem pięciu lat. Kluczowe jest jednak prawidłowe ustalenie momentu, od którego ten termin zaczyna biec.

Dla roszczeń uprawnionego przeciwko spadkobiercy testamentowemu termin ten liczy się od dnia ogłoszenia testamentu. Ogłoszenie testamentu następuje zazwyczaj w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed sądem lub notariuszem. Jeżeli testamentu nie było i dziedziczenie odbywa się na zasadach ustawowych, a roszczenie o zachowek wynika np. z dokonanych przez spadkodawcę darowizn na rzecz osób trzecich, termin przedawnienia liczy się od otwarcia spadku, czyli od chwili śmierci spadkodawcy.

Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku roszczeń o zachowek skierowanych przeciwko osobie, na rzecz której został uczyniony zapis windykacyjny. Wówczas termin przedawnienia roszczenia z tytułu zachowku również wynosi pięć lat od dnia otwarcia spadku.

Jeśli zaś roszczenie o zachowek jest kierowane przeciwko osobie obdarowanej (która nie jest spadkobiercą), termin przedawnienia wynosi pięć lat, licząc od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).

Należy pamiętać, że bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (np. złożenie pozwu o zachowek, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej). Po każdej przerwie przedawnienie biegnie na nowo.

Zignorowanie terminów przedawnienia może skutkować utratą możliwości skutecznego dochodzenia należnego zachowku, nawet jeśli roszczenie było co do zasady słuszne. Dlatego terminowe podjęcie działań jest absolutnie kluczowe.

Potrzebujesz pomocy adwokata?

Skontaktuj się!

NIP: 9112049016

REGON: 526312873

Nr rachunku: 61 1020 5297 0000 1202 0286 4056

PKO B.P.

ADW. MARLENA HERMAN

ADWOKAT OLEŚNICA

KANCELARIA ADWOKACKA OLEŚNICA

Obserwuj mnie na social media